Tuesday, January 23, 2024

ബാന്‍ഗന്‍ഗട്ട്


 
 
 
 
 
 
 
 
 
     ഇടയ്ക്കെല്ലാം ഒരു ഞെട്ടലോടെ നാമെല്ലാം കേട്ടറിയുന്നതാണ് സുഷുപ്തി മരണങ്ങൾ. ഉറങ്ങാൻ പോവുമ്പോൾ യാതൊരു അസ്വസ്ഥതയും ഉണ്ടായിരുന്നില്ല എന്ന് ചില കൂട്ടരുടെ ഉറ്റവർ പറയുമ്പോൾ മറ്റു ചിലരുടെ ബന്ധുക്കൾക്കും സുഹൃത്തുക്കൾക്കും പറയാനുണ്ടാവുന്നത് വേറെ ചില കഥകളാണ്. മക്കളുടെ ഭാവിയെപ്പറ്റിയുമൊക്കെ പരേതൻ തലേന്നാൾ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ടാകും. യാത്രാമൊഴി എന്ന് പിന്നീട് തോന്നുന്ന ചില വാക്കുകൾ, വാചകങ്ങൾ, അങ്ങനെയുള്ള ചിലത് ​എല്ലാക്കാലത്തേക്കും ഓർത്തുവയ്ക്കാനുണ്ടാവും ഇവർക്ക്. ചിലർ മരണം മുൻകൂട്ടിക്കണ്ടതുപോലെ ക്ഷേത്രദർശനം, വഴിപാട് എന്നിവ പതിവിന് വിപരീതമായി നടത്തിയെന്നിരിക്കും. വിദൂരസ്ഥലത്തെ അടുത്ത ബന്ധുക്കളോട് സമ്പർക്കം നടത്തുക, കണക്ക് തീർക്കുക ഒക്കെ ചെയ്തുവെന്നു വരും. കല്യാണങ്ങൾക്കോ മറ്റോ പോയി നന്നായി ഭക്ഷണമൊക്കെ കഴിച്ച് ഉറങ്ങിയവരാണ് ചില സന്ദർഭങ്ങളിൽ പിറ്റേന്ന് ശാന്തരായി നിത്യനിദ്രയിലാണ്ടവരായി കാണപ്പെടുന്നത്.
     ഡോക്ടർമാർ ഈ Sleep Deathനെ, 'ബാൻഗന്‍ഗട്ട് (Bangungut) എന്ന ഓമനപ്പേരിട്ട് വിളിക്കുന്നു. സുഷുപ്തി മരണങ്ങൾക്ക് ഫിലിപ്പിനോ ഭാഷയിൽ പറയുന്ന പേരാണിത്. ജപ്പാൻകാർ ഇതിനെ പൊക്കുരി (Pokkuri) എന്നും തായ്‌ലൻഡുകാർ ലായ്-തായ് (Lai-Tai) എന്നും പറയുന്നു. പോസ്റ്റ്മോർട്ടം പരിശോധനയിൽ മിക്കപ്പോഴും കാരണമൊന്നും വെളിപ്പെടാറില്ല. ഹൃദയധമനിക്കോ മറ്റോ കാണുന്ന ചെറിയ രോഗാവസ്ഥകളെ അവലംബിച്ച് ഹൃദ്രോഗം എന്നൊരു കാരണം പറഞ്ഞൊഴിയുകയാണ് ചില അവസരങ്ങളിലെങ്കിലും അവർ. ഇവ യദൃശ്ചയാ സംഭവിക്കുന്ന മസ്തിഷ്കനിഷ്ഠമായ മരണമാവാനാണ് കൂടുതൽ സാധ്യത. ഒരു പൂവ് ഞെട്ടറ്റു വീഴുന്നതുപോലെ, ഒരു മൃദുഗാനം നിലയ്ക്കുന്നതുപോലെ ഉള്ള പ്രശാന്തമരണങ്ങളാണ് ഇവ. ജീവിച്ചു തീരുന്നതിനിടയിൽ മനസ്സിൽ ഇത്തരമൊരു മരണം സൃഷ്ടിച്ച ആഘാതം സൂക്ഷിക്കാത്തവർ ആരുമുണ്ടാവില്ല. സാഹിത്യകാരനും സിനിമാ സംവിധായകനുമായ പത്മരാജന്‍റെ മരണം ഇത്തരത്തില്‍ ഒന്നായിരുന്നു.
 
      ജനുവരിയിലെ ഒരു തണുത്ത പ്രഭാതത്തിലാണ് വായനക്കാരും ചലച്ചിത്രാസ്വാദകരുമടങ്ങുന്ന തന്‍റെ ആരാധകരെയൊക്കെ ഞെട്ടിച്ചുകൊണ്ടുള്ള പത്മരാജന്‍റെ മരണം. കോഴിക്കോട്, തന്‍റെ ചിത്രമായ ഞാൻ ഗന്ധർവന്‍-ന്‍റെ പ്രചരണാർത്ഥം നടത്തിയ, അതിന്‍റെ പ്രമുഖപ്രവർത്തകർ സംബന്ധിച്ച, ഒരു ചടങ്ങിനുശേഷം താമസിച്ചാണ് അദ്ദേഹം ഉറങ്ങാൻ കിടന്നത്. ഹോട്ടൽമുറിയിൽ തന്‍റെ പതിവനുസരിച്ച്, നിലത്ത് ഷീറ്റ് വിരിച്ച്, സമീപത്ത് കൂജയിൽ കുടിക്കാനുള്ള വെള്ളവുമായാണ് കിടന്നത് എന്ന് മറ്റുള്ളവർ പറയുന്നു. ഒരു സുഹൃത്തും മുറിയിൽ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഉറങ്ങിക്കിടന്നിടത്ത് മരിച്ചുകിടക്കുന്ന അദ്ദേഹത്തെയാണ് പിറ്റേന്ന് പ്രഭാതത്തിൽ മറ്റുള്ളവർ കണ്ടത്. ചിത്രത്തിന്‍റെ പ്രവർത്തകരും പ്രധാന നടന്മാരായ നിതീഷ് ഭരദ്വാജ്, എം ജി സോമൻ  തുടങ്ങിയവരും കോഴിക്കോട് മെഡിക്കൽ കോളേജ് മോർച്ചറിയിലേക്ക് മൃതദേഹത്തെ അനുഗമിച്ചിരുന്നു. അവരാണ് മൃതദേഹം ടേബിളിലേക്ക് എടുത്തുവച്ചത്. മറ്റുള്ളവർ പുറത്ത് തിക്കിത്തിരക്കി, ഒരുനോക്കുകാണാൻ.

     പ്രശാന്തഭാവത്തിൽ ഒരു നിദ്രയിലെന്നവണ്ണം തന്‍റെ ഉജ്ജ്വലനേത്രങ്ങൾ മിക്കവാറും അടഞ്ഞ്, കൈകൾ നെഞ്ചിൽ പിണച്ചുവച്ച് നേരെ നിവർന്ന് അദ്ദേഹം കിടന്നു. പേശീദാര്‍ഡ്യം (Rigormortis) മുഖഭാവം വലിച്ചുമുറുക്കുന്ന തരത്തിൽ ആയി കാണപ്പെട്ടില്ല. നിറവ്യത്യാസമൊന്നും മുഖത്തും മറ്റിടങ്ങളിലും ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. (ഹൃദയാഘാതം മൂലം നടക്കുന്ന സാധാരണ മരണങ്ങളില്‍ മിക്കവാറും കണ്ണുകൾ കലങ്ങി, മുഖം കുറച്ചു വിങ്ങിയും നീലിച്ചും, മൂക്കിലൂടെ ചോരയെടുത്തും മറ്റുമാണ് കാണപ്പെടുക. ശ്വാസതടസ്സം ഉണ്ടായതിന്‍റെ അടയാളങ്ങളാണ് ഇവ). തിങ്ങിനിറഞ്ഞ മുടിയും താടിയുമൊക്കെ അലങ്കോലപ്പെടാതെയും ശുഭ്രവസ്ത്രങ്ങൾ ഉടയാതെയും ദ്രവങ്ങൾ വീണ് മലിനപ്പെടാതെയും പത്മരാജൻ പോസ്റ്റ്മോർട്ടം ടേബിളിൽ കിടന്നു. കുളിമുറി വിട്ടിറങ്ങിയപ്പോഴെന്നവണ്ണം ത്വക്ക്, കൈകാലുകൾ ഇവ പുതുമയോടെ കാണപ്പെട്ടു. വലതു കൈയും കൈവിരലുകളും ഞാൻ പ്രത്യേകം നോക്കി നിന്നു. സർഗ്ഗപ്രതിഭ തന്നിലൊതുങ്ങിപ്പോവാതെ അനുവാചകരിലെത്തിക്കാൻ അദ്ദേഹത്തെ തുണച്ച വിരലുകളാണ്. ചിന്തകൾക്കൊത്ത് എന്നും ചലിച്ച ആ വിരലുകൾ അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ ചേതന പറന്നുപോയതുമാത്രം അറിഞ്ഞില്ല എന്നുതോന്നി. ഉറങ്ങാൻ കിടന്നപ്പോഴുള്ളതുപോലെതന്നെ ഇടത് കൈമുട്ടിനുള്ളിൽ നെഞ്ചോട് ചേർന്നിരുന്നു അവ.

      അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ സഹോദരൻ എറണാകുളത്തെ ഡോ. പത്മജനെ സ്കൂളിൽ പഠിക്കുന്ന കാലത്ത് ഞാൻ ചികിത്സയ്ക്കായി കണ്ടിരുന്നു. കണങ്കാൽവരെ മുടിയുള്ള ഭാര്യ ഡോ. ജയകുമാരിയെയും കർട്ടന് പിറകില്‍ കണ്ട ഓർമ്മയുണ്ട്. ഡോ. പത്മജനും ഹൃദയസംബന്ധിയായി അകാലത്തിൽ മരണമടഞ്ഞതായി കേട്ടു. പത്മരാജന്‍ തന്‍റെ മരണത്തിന് ഏതാനും നാൾ മുമ്പ് കൊല്ലൂർ മൂകാംബികാ ക്ഷേത്രത്തിൽ ദർശനം നടത്തിയതായും പറഞ്ഞുകേട്ടു. ഒരുപക്ഷെ, തന്‍റെ സർഗ്ഗചേതന തിരികെ നൽകാനാവാം.

     എന്‍റെ സഹപ്രവർത്തകനായ മറ്റൊരു ഡോക്ടറാണ് പത്മരാജന്‍റെ ജഡപരിശോധന നടത്തിയത്. നിതീഷ് ഭരദ്വാജ് അന്ന് മഹാഭാരതം ടെലി-സീരിയലിലെ കൃഷ്ണനായും ഞാൻ ഗന്ധർവനിലെ ഗന്ധര്‍വനായും സ്ത്രീകളുടെ പ്രിയനടനായി മാറിയിരുന്നു. ഓമനത്തമുള്ള മുഖഭാവങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ പ്രത്യേകതയായതിനാലാവാം, നഴ്സിങ്  വിദ്യാർത്ഥിനികൾ മോർച്ചറിക്കകത്ത് പാലിക്കേണ്ട ഔചിത്യം മറന്നുകൊണ്ട് അദ്ദേഹത്തെ ആകെ പൊതിഞ്ഞ്, കവിളുകൾ നുള്ളി മുറിവേൽപ്പിച്ചുകളഞ്ഞു. എല്ലാവരെയും ശകാരിച്ച് മാറ്റേണ്ടിവന്നു, പോസ്റ്റ്മോർട്ടം തുടങ്ങാൻ. ആ നേരമൊക്കെ ഞങ്ങൾ പത്മരാജന്‍റെ ജഡത്തിനരികിൽനിന്നു. ഡീനര്‍ മോഹൻദാസ് ബനിയന്‍റെ വലതുചുമൽ മുറിച്ചപ്പോൾ ഞാൻ പുറത്തുകടന്നു.

     പുറത്ത് ഇടനാഴിയിൽ ഭിത്തിചാരി കണ്ണീരടക്കാനാവാതെ നിതീഷ് നിൽപുണ്ടായിരുന്നു. നടൻ സോമൻ കലങ്ങിയ കണ്ണുകളുമായി പുറത്തുവന്ന് എന്നെ നോക്കി. എന്നിട്ട് ചോദിച്ചു: "ഡോക്ടർക്കും എന്നെപ്പോലെ തന്നെ, അല്ലേ? ഈ കാഴ്ച കാണാൻ പറ്റുന്നില്ല അല്ലേ?". അതേയെന്ന് ഞാന്‍ തലയിളക്കി. അതങ്ങനെയാണ്. ബന്ധുക്കളുടെയും സുഹൃത്തുക്കളുടെയും നേർപരിശോധന (Intimate Examination) പൊതുവേ ഡോക്ടർമാർ നടത്താറില്ല. നിഷ്പക്ഷ നിരീക്ഷണം നടത്താനാവില്ല എന്നതുകൊണ്ടുതന്നെ. കൂടെ നിൽക്കുകയോ റിപ്പോർട്ടുകൾ വായിക്കുകയോ ചെയ്യാറില്ല. തൊഴിൽപരമായ ഒരു നൈതികതയുടെ ഭാഗമാണ് അത്. പക്ഷേ, പത്മരാജൻ എനിക്ക് ആരായിരുന്നു?

     പത്മരാജനെ എനിക്ക് നേരിട്ട് പരിചയമുണ്ടായിരുന്നില്ല. അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ  കഥകളിലെ കഥാപാത്രങ്ങൾ, അവരുടെ മനോവ്യാപാരങ്ങൾ, സംഭാഷണം തുടങ്ങിയവയേക്കാളേറെ എന്നെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം മറ്റൊരു പ്രത്യേകതയാണ് കഥാകാരനിൽ ഞാൻ കണ്ടെത്തിയത്. ആ കഥകളുടെ പശ്ചാത്തലം, കുഞ്ഞുങ്ങൾക്ക് കിടന്നുറങ്ങാൻ മാത്രം വലിപ്പമുള്ള ഇലയെന്നോ, കരിയില വീണുമൂടിയ മുറ്റമെന്നോ, വെട്ടിച്ചെറുതാക്കി നിർത്താത്ത ക്രോട്ടണ്‍ ചെടിയെന്നോ ഉള്ള ചെറുസൂചനകളിൽക്കൂടി ഒരു Jumanji കളിയിലെ ഡൈസ് എറിഞ്ഞപോലെ ഭയചകിതയാക്കുന്ന ഒരു പശ്ചാത്തലത്തിലേക്ക് പലപ്പോഴും എന്നെ കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോയി. നിത്യജീവിതത്തിൽ ഒരിക്കലും ഞാൻ കണ്ടിട്ടില്ലാത്തതും എന്നാൽ പകലുറക്കം ഞെട്ടിച്ച പേടിസ്വപ്നങ്ങളിൽക്കൂടി നന്നേ പരിചയമുള്ളതുമായ സ്ഥലങ്ങളിലേക്ക്. അവിടെയൊക്കെ അദ്ദേഹവും നേരിലോ സ്വപ്നത്തിലോ പോയിവന്നിരിക്കണമെന്ന തോന്നൽ.
     വൈദ്യശാസ്ത്രം ഇതിനെ ദേജാവു (Deja vu) എന്ന് പറയുന്നുവെങ്കിലും എന്നെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം വാസ്തവം തന്നെ. ടി. പി. കിഷോറിന്‍റെ രചനകളും എനിക്ക് ഇതേവിധമാണ് അനുഭവപ്പെട്ടിരുന്നത്.
 
     ഹൃദ്രോഗസംബന്ധിയായ ത്വരിതമരണങ്ങൾ ലോക വ്യാപകമാണ്. പരക്കെ അറിയപ്പെടുന്ന ഹൃദയധമനികളുടെ അടയൽ മൂലമുള്ള ഹൃദ്രോഗം കൂടാതെ, ഹൃദയത്തിന്‍റെ മിടിപ്പിന്‍റെ താളക്രമം, അവയുടെ വ്യവസ്ഥാപിതമായ വൈദ്യുത തരംഗവ്യാപനം(Conduction of Impulse) ഇവയെ ബാധിക്കുന്നതും ത്വരിതമരണത്തിന് ഇടയാക്കുന്നതുമായ നിരവധി രോഗ-അപചയ അവസ്ഥകളുണ്ട്. അതിലൊന്നാണ് ബാന്‍ഗന്‍ഗട്ട്. ഇന്ത്യൻ ഡോക്ടർമാർ ഇതിനെ പൊതുവേ SUNDS (Sudden Unexpected Nocturnal Death Syndrome) എന്നാണ് പറയുന്നത്. Brugada എന്നുപേരായ തരംഗവ്യാപനത്തെ ബാധിക്കുന്നതും ത്വരിതമരണത്തിന് ഇടയാക്കുന്നതും ചിലപ്പോഴെങ്കിലും ECG പരിശോധന വഴി കണ്ടെത്താനാവുന്നതുമായ മറ്റൊരിനമാണ് ഇരുപത് ശതമാനം ത്വരിതമരണത്തിനും കാരണം.
 
      കേരളത്തിലെ പത്രങ്ങളിലൊക്കെ വ്യാപകമായി റിപ്പോർട്ട് വരുന്ന 'കുഴഞ്ഞുവീണു മരിച്ചു' എന്ന സംഭവം Romano Ward Disease എന്നൊരിനം താളഭ്രംശമാണെന്ന് തോന്നുന്നു. സോഡിയം ചാനലോപ്പതി എന്നറിയപ്പെടുന്ന ജനിതക തകരാറുകളാണ് ഈ മരണങ്ങൾക്ക് ആധാരമായി പറയപ്പെടുന്നത്. മിക്കവയും മുൻപരിശോധനയിൽ കണ്ടെത്താനാവാത്തത്. പോസ്റ്റ്മോർട്ടം പരിശോധനയിൽ ഘടനാപരമായ തകരാറൊന്നും ഹൃദയത്തിൽ കണ്ടെത്താനാവില്ലതന്നെ. പരിചയസമ്പന്നരായ വിദഗ്ധർ നടത്തുന്ന വളരെ ശ്രദ്ധാപൂർവ്വമായ പരിശോധനയിൽ കൂടിയേ ഇവയിൽ ചിലതിന്‍റെ ഹൃദയസംബന്ധിയായ തകരാറുകൾ പോസ്റ്റ്മോർട്ടത്തിൽ വെളിപ്പെടുകയുള്ളു. ധാരാളം സമയമെടുത്തുള്ള പരിശോധനയും Histopathology (നേരിയതാക്കിയ ഭാഗങ്ങൾ നിറങ്ങൾ ചേർത്ത് സൂക്ഷ്മദർശിനിയിലൂടെ നോക്കുന്നത്) പരിശോധനയും വേണ്ടിവരും. ഡോ. M. ബലരാമൻ നായരും RCCയിൽ ഉണ്ടായിരുന്ന ഡോ. C C കർത്തായും ആണ് ആദ്യകാലത്ത് എനിക്ക് ഹൃദയത്തിന്‍റെ ഡിസക്ഷൻ പഠിപ്പിച്ചുതന്നത്. ഈ പരിശീലനം പിൽക്കാലത്ത് വളരെയേറെ ഉപകരിച്ചു.
 
     എന്നാൽ ഏറെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തിയതും സഹായകമായതും മറ്റുചില കാര്യങ്ങളാണ്. വിവരങ്ങൾ അറിയാനും കൈമാറാനും നമ്മുടെ നാട്ടിലെ ആൾക്കാർ കാണിക്കുന്ന ഔത്സുക്യവും വേദനാജനകമായ സന്ദർഭങ്ങളിലും പരിശോധനാഫലം ഏറ്റുവാങ്ങാനുള്ള പക്വതയും സന്മനസ്സുമാണ് അത്. സത്യസന്ധമായി മരണം വിശകലനം ചെയ്യണമെന്ന അവരുടെ ശാഠ്യം തന്നെയാണ് നിയമത്തിന്‍റെയോ നിയമ-ആഭ്യന്തര വകുപ്പിന്‍റെയോ കാര്യമായ സഹായമൊന്നും ഇല്ലാഞ്ഞിട്ടും ഫോറന്‍സിക് വകുപ്പിനെ നിലനിര്‍ത്തുന്നത്; ദുർഘടങ്ങൾ നേരിട്ടിട്ടും ഈ ജോലിയിൽ തുടരാനും ഇതെഴുതാനും പ്രേരകമായിട്ടുള്ളതും.

 

(പ്രശസ്തഫോറന്‍സിക് വിദഗ്ദ്ധയായ ഡോ.ഷേര്‍ളി വാസു എഴുതി, DC ബുക്സ് പുറത്തിറക്കിയ 'പോസ്റ്റ്മോര്‍ട്ടം ടേബിള്‍' എന്ന കൃതിയില്‍ നിന്നുമെടുത്താണ് ബാന്‍ഗന്‍ഗട്ട് എന്ന ഈയൊരു ഭാഗം ഇവിടെ ചേര്‍ത്തിരിക്കുന്നത്.)    

Tuesday, January 16, 2024

സങ്കീര്‍ത്തനം


 

 

 

 

- കുമാരനാശാന്‍

 

ചന്തമേറിയ പൂവിലും ശബളാബമാം
ശലഭത്തിലും
സന്തതം കരതാരിയന്നൊരു ചിത്ര-
ചാതുരി കാട്ടിയും
ഹന്ത! ചാരുകടാക്ഷമാലകളര്‍ക്ക-
രശ്മിയില്‍ നീട്ടിയും
ചിന്തയാം മണിമന്ദിരത്തില്‍ വിളങ്ങു-
മീശനെ വാഴ്ത്തുവിന്‍!
 
സാരമായ് സകലത്തിലും മതസംഗ്രഹം
ഗ്രഹിയാത്തതായ്
കാരണാന്തരമായ് ജഗത്തിലുയര്‍ന്നു
നിന്നിടുമൊന്നിനെ
സൌരഭോല്‍ക്കടനാഭികൊണ്ടു മൃഗം കണ-
ക്കനുമേയമായ്
ദൂരമാകിലുമാത്മഹാര്‍ദ്ദഗുണാസ്പദത്തെ
നിനയ്ക്കുവിന്‍!
 
നിത്യനായക, നീതിചക്രമതിന്‍-
തിരിച്ചിലിനക്ഷമാം
സത്യമുള്‍ക്കമലത്തിലും സ്ഥിരമായ്‌
വിളങ്ങുക നാവിലും
കൃത്യഭൂ വെടിയാതെയും മടിയാതെയും
കരകോടിയില്‍
പ്രത്യഹം പ്രഥയാര്‍ന്നപാവന കര്‍മ്മ-
ശക്തി കളിക്കുക!
 
സാഹസങ്ങള്‍ തുടര്‍ന്നുടന്‍ സുഖഭാണ്ഡ-
മാശു കവര്‍ന്നുപോം
ദേഹമാനസ ദോഷസന്തതി ദേവ
ദേവ, നശിക്കണേ
സ്നേഹമാം കുളിര്‍പൂനിലാവു പരന്നു
സര്‍വ്വവുമേകമായ്
മോഹമാമിരുള്‍ നീങ്ങി നിന്‍റെ മഹത്വ-
മുള്ളില്‍ വിളങ്ങണേ!
 
ധര്‍മ്മമാം വഴി തന്നില്‍ വന്നണയുന്ന
വൈരികളഞ്ചവേ,
നിര്‍മ്മലദ്യുതിയാര്‍ന്ന നിശ്ചയഖഡ്ഗ-
മേന്തി നടന്നുടന്‍
കര്‍മ്മസീമ കടന്നുപോയ് കളിയാടുവാ-
നരുളേണമേ
ശര്‍മ്മവാരിധിയില്‍ കൃപാകര, ശാന്തിയാം
മണിനൗകയില്‍

 

(കൊല്ലവര്‍ഷം 1905 വൃശ്ചികമാസക്കാലത്ത് ഒരു സംഘത്തിനുവേണ്ടി എഴുതി പ്രതിഭ മാസികയില്‍ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച ഈ കവിത ഒരുപാട് വിദ്യാലയങ്ങളില്‍  പ്രാര്‍ത്ഥനാഗാനമായിചൊല്ലിയിരുന്നു. ആശാന്‍റെ, ബാലസാഹിത്യകൃതിയായ പുഷ്പവാടിയില്‍ നിന്നുമെടുത്താണ് ഈ കവിത ഇവിടെ ചേര്‍ത്തിരിക്കുന്നത്.)

കേള്‍ക്കാംആകാശവാണിയ്ക്ക് വേണ്ടി എം ജി രാധാകൃഷ്ണന്‍ ഈണമിട്ട് ജി വേണുഗോപാലും സംഘവും ചൊല്ലിയത്.

കേള്‍ക്കാം, ഈ കവിതയുടെ തുടക്കഭാഗം, 1984ല്‍ പുറത്തിറങ്ങിയ സന്ധ്യക്കെന്തിന് സിന്ദൂരം എന്ന ചിത്രത്തിലെ, ശ്യാം സംഗീതം നിര്‍വഹിച്ച് എസ് ജാനകി പാടിയത്. ഇതിന്‍റെ തുടക്കത്തില്‍ 'ചന്തമേറിന' എന്നാണ് ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്.